Kaart (cartografie) - Frans Hals Museum

Het Frans Hals Museum (Frans Halsmuseum, vroeger Stedelijk Museum van Haarlem) is een museum in de Noord-Hollandse stad Haarlem, opgericht in 1862, dat bekendstaat als "museum van de Gouden Eeuw". De collectie is gebaseerd op de rijke verzameling van de stad zelf, die vanaf de 16e eeuw is opgebouwd. Het museum bezit honderden schilderijen, waaronder meer dan een dozijn van Frans Hals, aan wie het museum zijn naam dankt. De collectie van de Gouden Eeuw bevindt zich in de locatie Hof aan het Groot Heiligland, met als kern het voormalige Oudemannenhuis uit de 17e eeuw. De moderne collectie is te vinden aan de Grote Markt in de locatie Hal, die is samengesteld uit de naast elkaar gelegen 17e-eeuwse Vleeshal en 19e-eeuwse Verweyhal.

Het begin van de collectie van de stad Haarlem werd gevormd in 1581, vlak na de Reformatie, toen Haarlem van de Staten van Holland alle goederen van de katholieke kloosters en andere katholieke instellingen in Haarlem kreeg.

In 1590 schilderde Cornelis Cornelisz van Haarlem in opdracht van het stadsbestuur vier grote schilderijen voor het Prinsenhof, een onderdeel van het Stadhuis van Haarlem. Drie van de vier hangen in het Frans Hals Museum. Toen in 1625 de laatste broeder van het belangrijke Sint-Jansklooster overleed, kwam een deel van de kunstwerken van het klooster in handen van de stad, waaronder Jan van Scorels De doop van Christus in de Jordaan.

In 1797 werden de schutterijen opgeheven. Negen grote schuttersstukken uit de verenigingsgebouwen werden in het stadhuis in veiligheid gebracht. Vier van de negen waren geschilderd door Frans Hals, de overige door Pieter de Grebber en anderen.

In 1862 opende het Stedelijk Museum van Schilderijen en Oudheden zijn deuren. Het werd gevestigd in het stadhuis, dat hiervoor werd uitgebreid met een aantal museumzalen aan het Prinsenhof. Er werden 123 schilderijen getoond. De verzameling werd gestaag uitgebreid met schenkingen en een groot bruikleen van het Sint Elisabeth Gasthuis. In die tijd kende het museum beroemde bezoekers: Claude Monet, Max Liebermann, James McNeill Whistler en anderen bezochten het museum om de werken van Frans Hals te bestuderen.

De collectie werd flink uitgebreid door de in 1875 opgerichte Vereeniging tot uitbreiding der Verzameling van Kunst en Oudheden, dusdanig dat de collectie te groot werd en een eigen gebouw verdiende. In 1913 verhuisde het museum naar het voormalige Oudemannenhuis aan het Groot Heiligland, nu bekend als hof. Het werd genoemd naar Haarlems beroemdste kunstenaar: Frans Hals. Sindsdien is de collectie uitgebreid door legaten, schenkingen en aankopen, de laatste mede dankzij de steun van de Vereniging van Vrienden van het Frans Hals Museum en andere instellingen.

In de jaren na de Tweede Wereldoorlog kwam onder directeur H.P. Baard de nadruk te liggen op de kunstverzameling en minder op de objecten die de geschiedenis van de stad Haarlem weergaven. Zij verdwenen grotendeels naar het depot. Ook werd onder leiding van de naast Baard aangestelde Daan Schwagermann een gericht aankoopbeleid voor moderne kunst gevoerd.

In 2009 werd het museum verzelfstandigd in de Stichting Frans Hals Museum De Hallen, waarbij de collectie en de gebouwen in eigendom bleven van de gemeente Haarlem en andere bruikleengevers. Vanaf 2015 was er een structureel geldtekort, doordat de gemeentelijke bijdrage relatief laag was en gesprekken daarover op niets waren uitgelopen. Uitgevoerde kostenbesparingen leverden te weinig op, waarna in 2019 acuut gevaar voor een faillissement ontstond. Aan het eind van dat jaar verscheen een extern rapport dat analyseerde dat de gemeentelijke bijdrage ver achterbleef bij wat vergelijkbare musea in andere Nederlandse gemeenten ontvingen. De gemeente besloot met een eenmalige extra subsidie het museum tegemoet te komen en verder in gesprek te gaan over een structurele oplossing. In april 2021 werd bekendgemaakt dat "een eerste stap" was gemaakt "naar een duurzame exploitatie" en dat "het museum kan rekenen op financiële steun vanuit de gemeente en een aangescherpte opdracht". Drie maanden later kondigde directeur Ann Demeester haar vertrek aan naar het Kunsthaus Zürich.

* Verzelfstandiging